Kutoka kuwa mkulima mdogo anayelima kipande cha ekari moja na nusu, Nana Pissa sasa ni mama mwenye furaha ambaye ameshuhudia watoto wake wote sita wakisoma shule za chaguo lake wakifaulu hadi kufikia ngazi ya chuo kikuu. Nana anakumbuka, wakati wa wimbi la umaskini mwaka 2016, jinsi alivyochaguliwa katika mpango wa kilimo wa Serengeti Breweries Limited (SBL) ambao ulimwezesha kuwa mmoja wa wakulima wanaolima na kuuza mahindi, mtama na shayiri kwa kampuni hiyo ya bia.

Mkulima kutoka wilaya ya Katesh, mkoani Manyara, Nana sasa anamiliki shamba la ekari 120 la shayiri na yuko kwenye mtandao wa wakulima zaidi ya 400 wanaosaidiwa na SBL kulima nafaka zinazotumika katika uzalishaji wa bia. “Mbali na kuwasomesha watoto wangu, nimefanikiwa kujenga nyumba ya kisasa, kununua ng’ombe wa kisasa na kuongeza kipato changu kutokana na mapato ya kuuza shayiri kwa SBL,” Nana anaeleza.  

“Tunawasaidia wakulima hawa sio tu kwa kuwapa mikataba ya kilimo bali pia mbegu za bure, ushauri wa kitaalamu pamoja na mafunzo ya kifedha na ujasiriamali ili kuwawezesha kuendesha biashara zao za kilimo kwa mafanikio,” anasema Obinna Anyalebechi, Mkurugenzi Mtendaji wa SBL.  

SBL, mdau mkubwa katika sekta ya bia, inaunga mkono wakulima katika mikoa minane ya Arusha, Manyara, Kilimanjaro, Singida, Dodoma, Shinyanga, Iringa, na Mara kwa kuwekeza takriban TZS bilioni 13 kila mwaka katika kilimo, kwa mujibu wa Mkurugenzi Mtendaji wa kampuni hiyo. Msaada huu kwa wakulima unakwenda mbali zaidi ya uwekezaji wa kifedha pekee.  

Kampuni hununua mazao ya wakulima, kusambaza dawa muhimu za kilimo, na kugawa mbegu za bure. Pia, inatoa mafunzo yaliyoandaliwa kwa ajili ya kuwawezesha wakulima kuongeza ubora na wingi wa mazao yao. “Kupitia hatua hizi, SBL imejiimarisha kama mwajiri muhimu katika sekta ya kilimo, ikinunua mazao kwa bei zinazozidi viwango vya soko,” Obinna anaongeza.  

Ikiajiri zaidi ya wafanyakazi 800 katika shughuli zake, SBL ina viwanda vitatu vya bia vilivyopo Mwanza, Dar es Salaam, na Moshi ambavyo kwa pamoja vinahitaji takriban tani 20,000 za nafaka kila mwaka kwa ajili ya uzalishaji wa bia. Hii inaifanya SBL kuwa mdau muhimu katika ukuaji wa sekta ya kilimo nchini, sekta inayotoa ajira kwa takriban 70% ya wananchi huku ikichangia karibu 30% ya Pato la Taifa. Sekta hii imeendelea kukuza uchumi, ikichangia takriban TZS trilioni 33.3 kwa Pato la Taifa mwaka 2023, ikiwa ni ukuaji wa 3.3% ikilinganishwa na mwaka uliopita.  

“Mfumo huu wa msaada siyo tu unaonesha dhamira ya SBL katika maendeleo endelevu na uwezeshaji wa ndani, bali pia inakuwa mfano wa kuigwa katika uwajibikaji wa kijamii katika sekta ya bia nchini. Kwa wakulima wengi, kufanya kazi na SBL kumeleta manufaa kwao, yakiwemo mazao bora, kuboresha maisha, na kukuza vipato vyao,” anasema Obinna. 

Ni mwekezaji mmoja, ambaye ni mkubwa na anamiliki zaidi ya 60% ya soko la bia, ndiye ameweza kuanzisha kiwanda cha kimea nchini na hivyo kufikia kiwango cha chini cha kodi. Kwa kutokuwepo kwa vyanzo mbadala vya shayiri ndani ya nchi, wawekezaji wadogo wamelazimika kulipa kodi ya ushuru wa TZS 918 kwa lita ya bia inayotengenezwa kwa shayiri ya kuagiza kutoka nje. Kiwango hiki ni 32% juu zaidi ya kile cha bia inayotengenezwa kwa shayiri ya ndani.  

Mazao haya ya kilimo sasa yanakabiliwa na changamoto zisizotarajiwa huku viwanda vidogo vya bia vikihangaika na ongezeko la kodi na soko lao kushuka. “Kwa kweli, inaonekana sio vita ya kushinda. Wawekezaji wadogo hawawezi kuhimili ushindani katika mazingira yasiyo sawa ambapo muundo wa kodi za bia wa nchi unamfaa mdau mmoja tu mkubwa,” alisema Obinna hivi karibuni katika mkutano na Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Viwanda na Biashara wakati wa ziara yao katika kiwanda cha SBL jijini Dar es Salaam.  

Madhara ya viwanda vidogo vya bia kushindwa kuhimili kodi mpya hayataishia kwa viwanda pekee; wakulima wa ndani pia wako hatarini. Kufungwa kwa viwanda vidogo kama Obinna anavyotabiri kutasababisha mahitaji ya mazao ya ndani kushuka, kuvurugika kwa vikundi vya wakulima na kushuka kwa thamani hali ambayo SBL na wawekezaji wengine wadogo wameunda na kusimamia kwa miaka mingi. Pia kutapunguza mapato ya serikali ambayo kwa mujibu wa kiongozi huyo, SBL pekee ililipa takriban TZS bilioni 180 kama kodi na ada kwa Mamlaka ya Mapato nchini mwaka 2023.  

Akizungumza wakati wa ziara hiyo, Mwenyekiti wa Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Viwanda na Biashara, Deo Mwanyika, aliihakikishia kampuni hiyo kuwa kamati yake ina jukumu la kukuza viwanda vya ndani kwa kushauri serikali kuweka sera na kanuni zinazolenga kuifanya nchi kuwa na mazingira bora ya biashara kwa kila mwekezaji bila upendeleo.